عزیز مصطفایی ، با بیان اینکه هوارنشینی نوعی سبک زندگی در منطقه اورامانات است، اظهار کرد: در این نوع از شیوه زندگی، مردم این منطقه در پایان فصل بارش‌ها کوچ خود را آغاز می‌کنند، اما این کوچ با سایر کوچ‌های مرسوم در دیگر نقاط متفاوت است.

وی افزود: با توجه به اینکه روستاهای منطقه اورامانات در دامنه کوه‌ها ساخته شده، برای همین مردم این منطقه معمولا در فصل سرد سال زمانی که بارش‌ها مناسب است، در خانه‌هایی که در پایین دست دامنه و نزدیک به دره است، زندگی خود را می‌گذرانند.

رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان پاوه تصریح کرد: در نزدیکی روستاهای این منطقه که در پایین دست کوه قرار گرفته‌اند، چشمه‌هایی(سَر چَمَه) است که مردم منطقه علاوه بر تامین آب شرب خود، آبیاری باغات و سیراب کردن دام‌هایشان را نیز از طریق آنها انجام می‌دهند.

وی اضافه کرد: برخلاف سایر مناطق دنیا که معمولا روستاها و خانه‌ها در مجاورت چشمه‌ها ساخته می‌شود، روستاهایی که در منطقه اورامانات شکل گرفته‌اند، تا حدودی از سرچشمه فاصله دارند، چراکه مردم این منطقه معتقدند که چشمه تنها متعلق به انسان‌ها نیست، بلکه طبیعت و حیات وحش هم حق استفاده از آن را دارند.

مصطفایی ادامه داد: حدود ۴۵ روز پس از عید نوروز، وقتی که هوا رو به گرمی می‌رود و دیگر بارش‌ها تقریبا به انتهای خود رسیده(باران بِران) و آب چشمه‌ها کم شده، مردم روستاهای اورامانات کوچ هوارنشینی خود را با برگزاری جشن کومسای یا میرآب آغاز می‌کنند. آنها در این جشن با سخاوت تمام آب چشمه را به باغات و حیات وحش تقدیم می‌کنند و خود در جستجوی آب به ارتفاعات می‌روند.

وی به بیان برخی از تفاوت‌های کوچ هوارنشینی با سایر کوچ‌ها در کشورمان و حتی در دنیا پرداخت و گفت: در کوچ‌های مرسوم دنیا معمولا کوچ به شکل افقی انجام می‌گیرد، اما در هوار نشینی کوچ عمودی و به شکل بیضی انجام می‌شود، یعنی هوارنشینان کوچ خود را از یک نقطه در پایین دست شروع می‌کنند و به حالت شکل بیضی حرکت خود را ادامه می‌دهند تا به ارتفاع و نقطه اوج می‌رسند که گاها تا ارتفاع ۳۴۰۰ متری از سطح دریا هم می‌رسد. مردم این منطقه پنج ماه را در ارتفاع می‌مانند و در نهایت دوباره به پائین دست باز می‌گردند.

رئیس میراثی فرهنگی پاوه خاطرنشان کرد: یکی دیگر از تفاوت‌های مهم این نوع کوچ با دیگر کوچ‌ها در این است که در سایر کوچ‌ها معمولا عشایر و کوچ نشینان در جستجوی علوفه برای دام‌هایشان هستند، اما در هوارنشینی هدف اصلی پیدا کردن آب است.

وی تاکید کرد: زمانی که هوارنشینان به بالا دست و ارتفاعات رسیدند، برای تامین آب مورد نیاز خود و دام‌هایشان به سراغ منابع برف کوهستان می‌روند که عموما در غارها یا یخچال‌های طبیعی قرار دارند.

مصطفایی یادآورشد:  آنها برای اینکه دام‌هایشان را سیراب کنند، داخل کنده‌های درختان بزرگ را خالی می‌کنند و داخل آن را پر از برف می‌کنند و برای اینکه زود آب نشود روی آن را با گیاهان خوشبو می‌پوشانند(پرژین کردن). آنها دام‌هایشان را با برف‌هایی که به مرور آب می‌شود و از کنده ریخته شده و وارد ظرفی بزرگ می‌شود، سیراب می‌کنند.

وی به نقش مهم زنان در تامین آب شرب خانواده در این نوع کوچ نشینی هم اشاره کرد و گفت: زنان نیز به داخل غارهای منطقه می‌روند و با استفاده از ابزارهایی که دارند، تکه‌های یخ را از یخچال‌های طبیعی جدا می‌کنند و با خود حمل کرده و به روستا منتقل می‌کنند و برای شرب خانواده آن را ذخیره می‌کنند.

رئیس میراث فرهنگی پاوه ادامه داد: خانه‌هایی که هوارنشینان در بالادست و ارتفاعات دارند، خانه‌هایی است که سقف ندارد و روی آن را معمولا با گیاهان می‌پوشانند. این خانه‌ها سنگ چین و به شکل دایره‌ای ساخته شده‌ و ظاهر آنها به مانند خانه‌های اولیه انسان‌ها است.

وی با بیان اینکه حدود ۱۹۴ محل هوارنشینی در منطقه اورامانات فعال هستند، عنوان کرد: هوار روستاهای نوریاب، زردویی و باینگان از جمله فعال‌ترین هوارهای منطقه هستند.

مصطفایی با بیان اینکه تدوین پرونده ثبت ملی هوارنشینی در دستور کار قرار گرفته، اظهار کرد: هوارنشینی در پرونده منظر فرهنگی تاریخی و طبیعی اورمانات به ثبت جهانی رسیده، اما بنا داریم آن را به شکل جدا به ثبت ملی برسانیم و در آینده به صورت یک پرونده مستقل ثبت جهانی شود.