میرجلال الدین کزازی به مناسبت روز جهانی زبان مادری (۲ اسفند- ۲۱ فوریه)  در خصوص چرایی این نامگذاری، گفت:  گفت: این زبان را از آن روی زبان مادری می نامند که مادر در آموختن آن به دیگران بیشترین کارکرد را دارد، زیرا مادر است که از سالیان خُردی با فرزندان خود سخن می گوید و برای آنان لالایی می خواند.

وی افزود: این سخنان که به زبانی گفته می شود که زبان مادر است، در یاد کودک، افزون بر آن در نهاد او کارگر می افتد و پایدار می ماند، از همین روی فراموش نمی شود.

کزازی گفت: اگر مادران زبان مادری را به کار نبرند در سخن گفتن با کودکانشان، زبان مادری از میان خواهد رفت. پس آموزش مادران در پایداری زبان مادری کارکردی بنیادین دارد و هیچ آموزشی نمی تواند هم سنگ و هم سان با آن باشد.

وی تصریح کرد: اگر گویش بومی که همان زبان مادری‌اند اندک اندک از میان می رود، از آنجاست که مادران به زبانی دیگر با فرزندان خود در سالیان کودکی سخن می گویند.

“زبان مادری” در ستیز با “زبان پارسی” نیست

این استاد زبان و ادبیات فارسی خاطرنشان کرد: نکته دیگر که همواره باید بر آن درنگ ورزید آن است که زبان مادری هرگز در ستیز با زبان فراگیر میهنی نیست و رویارویی درآن جای ندارد.

وی افزود: ساختار مردم شناختی ایران از کهن ترین روزگاران تا امروز بدین گونه بوده که تیره ها و تبارهایی گوناگون در پهنه ایران زمین می زیسته اند و می زی‌اند. بسیاری از این تیره ها و تبارها زبان و گویش بومی داشته و دارند که همین زبان و گویشی است که آن را زبان مادری نمی نامیم، اما در هر روزگار زبانی فراگیر و همگانی هم در کار بوده که ایرانیان از هر تیره و تبار و با هر گویش و زبان در گفت و گو با یکدیگر آن زبان را به کار می برده اند و می برند. ادب آن زبان فراگیر، ادب تیره و تباری ویژه نبوده و نیست، آن ادب و آن سامانه سخنوری از آن همه ایرانیان است.

وی تصریح کرد: در ایران نو و ایران پس از اسلام این زبان فراگیر زبان “پارسی دری” بوده است، اما این زبان، زبان مردم پارس؛ یکی از استان‌های ایران، نیست، این زبان همه ایرانیان است، حتی خواستگاه این زبان هم آن بخش از ایران نبوده است، زبان خراسانیان کهن بوده است.

کزازی گفت: همه ایرانیان در پیدایش این زبان و ادب گرانسنگ و نازش خیز بهره دارند، زبان پارسی به درستی برابر است با زبان ایران و نام دیگر ایران که هنوز در پاره ای از کشورها آن را به جای ایران به کار می برند “پارس” است.

زبان مادری «نیا» و زبان پارسی «نواده» است

این استاد زبان و ادبیات فارسی در ادامه در خصوص اهمیت نگهداشت زبان مادری، گفت: زبان مادری بخشی ارزشمند و گرامی از فرهنگ ایران و پیشینه نیاکانی است. زبان پارسی که زبان فراگیر ایرانیان است پیوندهایی تنگ و بسیار دارد با زبان ها و گویش های بومی.

کزازی گفت: گویش ها و زبان های بومی و مادری به “نیا” و زبان پارسی به “نواده” می مانند. زبان پارسی با آهنگ تندتری دیگرگونی یافته، آن زبان ها و گویش های دیگر چون در جغرافیای بومی بوده اند با آهنگ کندتری دیگرگونی یافته اند، از همین روی آنها را “نیا” می نامم و زبان پارسی را “نواده”.

وی افزود: اگر بخواهیم زبان میهنی را به شایستگی بشناسیم، ناچاریم از زبان ها و گویش های بومی بهره ببریم. نواده را به نیک نمی توان شناخت مگر اینکه نیا و نیاکان را بشناسیم.

کزازی گفت: ستیز در میان نیا و نواده ستیز با خویشتن است، بیهوده است، کودکانه است و مایه تباهی و ویرانی است.

این استاد زبان و ادبیات فارسی تاکید کرد: اگر واژه ای از یکی از زبان ها و گویش های این زبان ها بمیرد، هر ایرانی بیداردل، جان آگاه و ایران دوست به سوگ خواهد نشست، زیرا می داند بخشی از فرهنگ و پیشینه ایران با آن واژه که مرده است از میان خواهد رفت.

وی افزود: واژه ها به راستی گران بها هستند و مرگشان سوزآور است. هر واژه سر رشته ای است که ما را به روزگاران کهن در تاریخ و فرهنگ ایران می پیوندد. هنگامی واژه ای می میرد بخشی از فرهنگ و تاریخ و چیستی ایران را با خود می میراند، از این روی ستیز با واژه ها ابلهانه ترین کاری است که می توان کرد./ایسنا کرمانشاه