رئیس بانک مرکزی در روز‌های گذشته از رایزنی و مذاکره با برخی کشور‌ها مثل عراق برای آزاد سازی ارز‌های بلوکه شده ایران خبر داد. وی در حالی که دلایل تنش‌های بازار ارز را برشمارد و کرونا و فشار آمریکا را باعث پیچیده‌تر شدن وضعیت ارزی کشور و شکل گیری انتظارات منفی در جامعه خواند باز هم بر تلاش بانک مرکزی بر ایجاد ثبات و تعادل در بازار ارز تاکید کرد. آقای همتی بر این موضوع تاکید کرد که به دلیل فشار‌های آمریکا ده‌ها میلیارد دلار از درآمد ارزی ایران در خارج از کشور مسدود شده است و کشور‌ها منابع را به ما باز نمی‌گردانند به سفر خود به عراق و امکان بازگرداندن بیش از پنج میلیارد دلار به ایران و اینکه برخی از کشور‌ها نیز برای بازگرداندن ارز‌های ما به ایران جواب مثبت دادند اشاره کرد.

این سخنان آقای همتی هم نگرانی از افزایش تحریم‌ها با انتخاب آقای ترامپ را بیشتر می‌کند و هم تزریق امیدی به بازار‌ها برای بازگشت منابع ارزی کشور است. سید کمیل طیبی؛ اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان سخنان آقای همتی و پیام رئیس بانک مرکزی را به بازار برای ما توضیح داده است.

آقای همتی گفتند روز‌های سختی پیش رو داریم و در سه هفته آینده فشار بر ایران بیشتر می‌شود این فشار از ناحیه آمریکا صورت می‌گیرد؟
بانک مرکزی روز‌های سختی در پیش رو دارد. مدیریت ارز در هفته‌های آینده یکی از مهمترین فعالیت‌های بانک مرکزی است که از دو جنبه قابل تامل است. اگر در انتخابات آمریکا آقای ترامپ برنده رقابت باشد یکی از محتمل‌ترین مسائل افزایش فشار آمریکا بر ایران است از این جهت ممکن است بانک آمریکا برای تکانه‌ها و هیجان ارزی ناشی از برگزیده شدن آقای ترامپ راه حل‌های موثری داشته باشد. آقای ترامپ معتقد است اگر برنده رقابت ریاست جمهوری شود با ایران وارد مذاکره می‌شود، وی معتقد است با افزایش فشار به ایران می‌تواند راه پیروزی خود در انتخابات را هموار کند از این جهت برای افزایش فشار به ایران در هفته‌های آینده از هیچ کوششی دریغ نمی‌کند.اگر بنا به آنچه آقای همتی گفتند منابع ارزی بلوکه شده ما آزاد شد وضعیت قیمت و بازار ارز چگونه می‌شود؟
کاهش نرخ ارز وابسته به آزاد سازی ارز‌های بلوکه شده ایران است. رئیس بانک مرکزی مدعی است که برای آزاد سازی نرخ ارز مدت‌ها در حال مذاکره با برخی دولت‌هایی است که دلار‌های ایران نزد آن‌ها بلوکه شده است. آزاد سازی ارز‌های بلوکه شده ایران تا حدودی می‌تواند منجر به گشایش ارزی موقتی و کاهش نسبی نرخ ارز شود. به هر حال آقای همتی تلاش می‌کند به دلالان هشدار دهد که بازار ارز پر ریسک است لذا هر گونه ورودی به بازار ارز بدون ریسک نخواهد بود، یا ریسک افزایش یا کاهش قیمت. اگر ارز به صورت فراوان به بازار عرضه شود قطعا با کاهش التهاب بازار و از بین بردن حباب‌ها می‌تواند منجر به ایجاد تعادل و ثبات قیمت ارز در یک محدوده زمانی شود. به هر حال رئیس بانک مرکزی تلاش می‌کند تا این پیام را به مردم بدهد که بازارارز برای سرمایه گذاری بازار مطمئنی نیست، با هر گونه گشایشی مردم دلار‌های خود را به ریال تبدیل می‌کنند و ممکن است همان سرنوشتی که دچار بازار سرمایه شد و عده زیادی سرمایه‌های خود را از دست دادند در بازار ارز اتفاق بیفتد.

اگر فکر کنیم آقای همتی خبری از آزاد سازی ارز‌های بلوکه شده ایران هم دارند و مترصد هشدار دادن به مردم هستند، اما عملا مردم به هشدار‌های رئیس بانک مرکزی توجه نمی‌کنند، چرا مردم همچنان خواهان خرید دلار هستند؟
به این دلیل که مردم متاسفانه اعتمادی به سخنان مسوولین و مدیران ندارند. قطعا حق با مردم است هر چه قدر هم اگر موضوع صحت داشته باشد و رئیس بانک مرکزی با نیت خوب به دنبال هشدار دادن به مردم برای متضرر شدن سخنی بگوید مساله این است که مردم با چشم خود شاهد تورمی هستند که هر روز بیشتر از روز قبل افزایش می‌یابد. به هر حال مردم چاره‌ای ندارند، ترجیح می‌دهند برای گریز از تحمل آثار بد تورم که روز به روز بیشتر می‌شود و همه‌ی شئونات زندگی آن‌ها را در برگرفته به دنبال خرید ارز و دارایی‌هایی باشند که ارزش پول آن‌ها را حفظ کند.

آزاد سازی ارز‌های بلوکه ایران در کاهش نرخ ارز تاثیر گذار خواهد بود؟
بدون تاثیر نیست ممکن است تا حدودی منجر به کاهش نرخ تورم شود. البته این موضوع بسته به آن است که با ورود منابع ارزی به کشور بازارسازان به این نتیجه برسند که تا حدودی تنگنای ارزی کاهش یافته به دنبال فروش ارز‌های خود در بازار باشند، آن زمان کمی تورم پایین می‌آید، اما چسبندگی قیمت‌ها را نمی‌توان نادیده گرفت، اما کاهش نرخ ارز می‌تواند عامل کنترل کننده‌ای در جلوگیری از افزایش بیشتر تورم باشد، اما با توجه به چسبندگی قیمت ها، در صورت ثبات نرخ ارز، قیمت‌ها به تدریج و در زمان طولانی تری کاهش می‌یابند، یعنی کاهش قیمت‌ها به سرعت انجام نمی‌شود.

اگر آقای ترامپ پیروز شود و ما همچنان تحت تحریم‌های نفتی باشیم راهکار پیش روی ما چیست؟
در چنین وضعیتی همه‌ی مردم، فعالین اقتصادی، مسوولین و کارشناسان باید نقش مشارکتی خود را به بهترین نحو احسن به منصه ظهور برسانند. برخی کشور‌ها که دچار تحریم بودند و اقتصادی مشابه اقتصاد ما را تجربه کرده اند کم و بیش راهکار‌هایی برای این موضوع اندیشیده اند. راه حل میانی و بلند مدت برای مقابله با تحریم‌ها وجود دارد مشروط به اینکه به خوبی و با مدیریت و نظارت درست به کار گرفته شود. ایران می‌تواند با بسیاری از کشور‌های همسایه و کشور‌های اوراسیا همکاری کند. اگر باز هم تحت تحریم‌های آمریکا قرار بگیریم باید در یک چارچوب قابل دفاع و عملی به دنبال پیدا کردن شرکای تجاری برای خود باشیم که تجارت و فعالیت‌های بازرگانی برای طرفین منافع مشترکی در پی داشته باشد. با توجه به اینکه قطع صادرات نفت ممکن است در بلند مدت به ما تحریم شود باید به فکرافزایش صادرات غیر نفتی در چارچوب همکاری‌های منطقه‌ای باشیم و این موضوع را تقویت کنیم. تعامل با کشور‌های همسایه و منطقه یک راه حل استراتژیک است که اگر به خوبی انجام شود آن زمان می‌توان با پیمان نامه‌ها و تعهدات تجاری وهمکاری‌های متقابل تا حد زیادی بر تحریم‌ها فائق آمد. نباید یادمان برود که ایران سراسر ظرفیت اقتصادی است ما از نیروی کار به عنوان سرمایه انسانی تا ظرفیت‌های طبیعی و نخبگان و استعداد‌هایی که داریم می‌توانیم در حوزه اقتصادی به شدت فعال شویم. بعد از مساله کرونا با توسعه خدمات گردشگری به خوبی می‌توانیم ارز آوری قابل توجهی برای کشور داشته باشیم، اما این موضوعات زمانی محقق می‌شود که نگاه مدیران و مسوولان اقتصادی و سیاسی ما یک نگاه عمیق و استراتژیک به تقویت ارتباطات اقتصادی با منطقه و استفاده‌ی کامل از همه‌ی ظرفیت‌های اقتصادی کشور و منطقه باشد./دانشجو