از دوست ترک‌زبانم یاد گرفته‌ام «سویوخ دیمه» یعنی سرماخوردگی و بابت یاد گرفتن همین یک کلمه کلی ذوق می‌کنم! دوست کردزبانم «گیانم» خطابم می‌کند و وقتی می‌فهمم گیان یعنی جان، قند در دلم آب می‌شود. اینکه آن‌ها از کودکی به زبانی غیر از فارسی مسلط بوده‌اند، برایم هیجان‌انگیز است. هیجان‌انگیزتر آنکه همه ما با وجود زبان‌های مادری گوناگون و گویش‌ها و لهجه‌های متنوع، همه با یک زبان واحد می‌توانیم با هم ارتباط برقرار کنیم. فارسی زبان مادری مشترک همه ماست.
خیلی از ما موقع دیدن فیلم‌های خارجی به دنبال زیرنویسی به زبان خودمان هستیم تا آنچه بین شخصیت‌های فیلم رد و بدل می‌شوند را بفهمیم. اما برای ما ایرانی‌ها استفاده از زیرنویس به فیلم‌های خارجی محدود نمی‌شود. بسیار پیش آمده وسط یک فیلم ایرانی که حتی از تلویزیون کشور خودمان در حال پخش است ناچار شده‌ایم برای فهمیدن صحبت‌های شخصیت‌های ترک، کرد، بلوچ و… به زیرنویس چشم بدوزیم. این تنوع گویش و زبان در کشور پهناوری مثل ایران باعث می‌شود تا در روز جهانی زبان مادری، هم به اهمیت حفظ زبان مادری و گویش محلی‌مان بپردازیم و هم به جایگاه زبان فارسی که زبان مشترک همه ما ایرانی‌ها است.
بیست و یکم فوریه بیست روزجهانی زبان مادری است و به همین بهانه پای حرفهای فرزانه فخریان، زبان‌شناس و مترجم، درباره زبان مادری در ایران نشستیم.
آشناترین زبان
سازمان یونسکو از سال ۱۹۹۹، به یاد کسانی که سال‌ها قبل و پیش از جدا شدن بنگلادش از پاکستان برای حفظ زبان مادری‌شان در دانشگاه داکا جنبش زبان بنگالی را راه انداختند و در راه حفظ زبان مادری‌شان کشته شدند، بیست و یکم فوریه را روز جهانی زبان مادری نامید. از خانم فخریان درباره معنای این روز و تعریف زبان مادری پرسیدیم و پاسخ شنیدیم: «زبان مادری یا زبان اول، زبانی است که کودک حرف زدن به آن را یاد می‌گیرد. این زبان ابزار ارتباط کلامی کودک با دیگران است و به عنوان اولین زبان آشنا، حتی وقتی در شکم مادر است آن زبان را می‌شنود. زبان مادری زبان تفکر و احساس هر شخص است.»
مراقب لهجه‌هایمان باشیم
این روزها اما با کمرنگ شدن استفاده از لهجه‌ها و گویش‌ها مواجهیم. مخصوصا بین نسل جدید که بعضا داشتن لهجه را هم زشت می‌دانند و تلاش می‌کنند بدون لهجه صحبت کنند. این مسئله کم‌کم می‌تواند به گنجینه باارزشی که از گویش‌ها در اختیار داریم آسیب بزند. از خانم فخریان خواستیم توضیح دهد چطور می‌توان به حفظ گویش‌ها و زبان‌ها به‌ویژه در بین نسل جدید کمک کرد؟ «واقعیت این است که پدیده‌هایی مانند مهاجرت همچنان روی عمر و قدرت گویش‌ها در ایران نیز اثرگذار هستند. وقتی مردم یک جامعه زبانی پراکنده شوند زایایی ارتباطی‌شان با آن زبان ضعیف می‌شود، اما بیشتر سراغ زبان مسلط در جامعه مقصد می‌روند. اتفاقی که در ایران می‌افتد این است که عموماً اجتماعات زبانی غیرفارسی تلاش می‌کنند ظاهر و ساختار زبان را بین خودشان حفظ کنند، اما در استفاده از واژگان بسیار دچار تغییر می‌شوند. پس این توصیه جدی است که جز در فضاهای رسمی و آموزشی و در سطح جامعه که نیاز ارتباطی با زبان فارسی میسر است، خانواده‌ها با فرزندانشان هم در ساختار و لهجه و هم استخدام کلمات از زبان مادری غیرفارسی هم بهره ببرند./ایسنا
- امیر ابراهیمی
- کد خبر 16076
- بدون نظر
- پرینت
