دکتر فرشید رضایی همزمان با آغاز هفته سلامت،، با اشاره به اینکه در حوزه آموزش و ارتقای سلامت بیشتر اوقات نتایج اقدامات به سرعت مشخص نمی‌شود، گفت: تفاوت موضوعات آموزش ارتقای سلامت با حوزه پزشکی بالینی در همین است؛ یک پزشک با تجویز دارو به بیمار طی ساعات و روزهای آتی پس از مصرف دارو نتایج تشخیص خود را مشاهده می‌کند اما در زمینه بهداشت و اقدامات آموزشی گاهی اوقات یک فرایند ممکن است در طولانی مدت آثار و نتایجی از خود به جای بگذارد.

وی درباره اقدامات دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت طی دو سال گذشته، توضیح داد: زمان مدیریت بنده همزمان با موج دلتای کرونا بود که متاسفانه روزی چندصدنفر از هموطنانمان را از دست می‌دادیم؛ برنامه‌های آموزشی ارتقای سلامت برای مواقع بحرانی تحت عنوان ارتباطات خطر و مشارکت اجتماعی شناخته می‌شود و ما این برنامه را برای اولین بار در ایران در زمان یاد شده آغاز کردیم.

اهمیت تدوین برنامه جامع افزایش سواد سلامت

وی افزود: اقدام دیگر این بود که با توجه به اینکه برای افزایش سواد سلامت جامعه یک برنامه کشوری جامع نداشتیم (هرچند که سازمان‌ها و نهادهای مختلف در این زمینه تلاش‌هایی می‌کردند) دفتر آموزش و ارتقای سلامت وازارت بهداشت به عنوان متولی امر آموزش سلامت مردم اقدام به تدوین برنامه جامعی در این زمینه با همکاری جمعی از اساتید بین رشته‌ای کرده است که فرایند آن در جریان است.

او ادامه داد: از طرفی با توجه به اینکه فضای مجازی طی سالیان اخیر بخش مهمی از زندگی انسان‌ها را تشکیل می‌دهد که از سویی سبب آموزش و افزایش سواد سلامت و از سویی دیگر می‌تواند باعث سردرگمی مخاطب شود، ورود صحیح همکاران آموزش سلامت به این بخش می‌تواند سبب افزایش سواد سلامت رسانه مردم شود که از اهداف مهم ما است؛ چنانچه برای اولین بار در سال ۱۴۰۰ و سپس در سال ۱۴۰۱ بزرگداشت روز سواد سلامت رسانه را برگزار کردیم تا گام‌های اول فرهنگ سازی در این زمینه برداشته شود که خوشبختانه همکاری موثری شکل گرفت.

وی با اشاره به تدوین کتاب “تفکر انتقادی”، بیان کرد: اعضای کمیته علمی آموزش و ارتقای سلامت در حال تهیه کوریکولوم، روش و شیوه آموزشی آن به شهروندان و داوطلبان سلامت و چند سازمان کلیدی آموزشی هستند. همچنین توسعه زیرساخت آموزش آنلاین سلامت، اولویت مهم دیگر ما در سال ۱۴۰۲ است. می‌دانیم که مانند کرونا، بروز سایر بحران‌ها هم دور از تصور نیست و می‌بایست با افزایش سواد سلامت جامعه برای بحران‌ها آماده باشیم

نقش داوطلبین سلامت در ارتقای آموزش سلامت

رضایی ساماندهی داوطلبین سلامت را اقدام مهم دیگر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت خواند و تصریح کرد: ۱۰ مدل داوطلب سلامت تعریف شده است که از داوطلبان سلامت بطن محلات تا داوطلبان سلامت در سازمان‌ها و نهادها را شامل می‌شود و اولویت ما تداوم ساماندهی این عزیزان ذیل یک برنامه واحد ملی و توانمندسازی هرچه بیشتر ایشان در راستای ارتقای سلامت جامعه است.

داوطلبین سلامت چگونه ساماندهی می‌شوند؟

وی افزود: داوطلبین سلامت محلات به مراکز خدمات جامع سلامت و یا خانه بهداشت در روستاها مراجعه می‌کنند و مراقبین سلامت آنها را وارد برنامه می‌کنند و تحت آموزش قرار می‌دهند تا مهارت‌های لازم را کسب کنند. از طرفی مراقبین سلامت برای جذب داوطلب سلامت در میان دانش‌آموزان،‌ دانشجویان و طلاب نیز فراخوان می‌دهند و بعد برنامه‌های اثربخش سلامت محور از آنها خواسته می‌شود که اولین قدم حفظ سلامت خودشان و پس از آن خانواده و سایر اطرافیان فرد است تا سبک زندگی سالم ترویج داده شود.

برگزاری کمپین‌های سلامت محور باید به اولویت تبدیل شود

او درخصوص تاثیر برگزاری کمپین‌های سلامت محور مانند “بسیج ملی کنترل فشارخون بالا” بر افزایش سواد سلامت افراد جامعه، اظهار کرد: یک نکته بسیار مهم این است که قبل و بعد از برگزاری کمپین‌ها، اطلاعات موجود ثبت و ضبط شود تا اثربخشی کمپین‌ها در کوتاه مدت و بلند مدت قابل بررسی باشد. در مورد بسیج ملی کنترل فشارخون بالا یک موضوع آشکار این است که تعداد مراجعه و بیماریابی افزایش یافت که در واقع یکی از اهداف کمپین را برآورده می‌کرد. اما این که آیا این کمپین سبب افزایش سواد سلامت شده است یا خیر، چون ابزارهای مختلفی برای یادگیری وجود دارد، مطالعه موردی در این زمینه سخت‌تر می‌شود. نکته مهم برای دفتر آموزش و ارتقای سلامت این است که برگزاری کمپین‌ها باید در مورد مسایل اولویت‌دار و هدفمند باشند.

بهبود اقتصاد سلامت با ارتقای آموزش سلامت

مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت درباره تاثیر افزایش سواد سلامت بر بهبود اقتصاد سلامت، گفت: یکی از بسته‌های تدوین شده در این زمینه، بسته‌های خودمراقبتی است که وقتی فردی به آنها عمل کند درصد زیادی می‌تواند از وقوع بیماری‌های قابل پیشگیری، جلوگیری کند. این اقدامات کم هزینه و به راحتی قابل آموزش به اقشار مختلف جامعه است.

او تاکید کرد: این موضوع دقیقا مقدمه‌ای بر پزشکی خانواده است؛ چراکه دغدغه ما این نیست که بیمار شویم که به پزشک مراجعه کنیم بلکه تیم سلامت خانواده متشکل از پزشک خانواده، بهورز و مراقب سلامت و سایر کارشناسان سلامت موظف هستند افراد را به سمت افزایش سواد سلامت و سبک زندگی سالم سوق دهند تا هزینه‌ و پیامدهای منفی بیماری‌های فرد و جامعه کاهش یابد. البته این موضوع در گفتار ساده است اما اجرای صحیح برنامه سلامت خانواده نیازمند مشارکت جدی مردم و همت مسئولین است.

نقش آموزش بر ترویج فرزندآوری

وی با اشاره به افزایش سن سالمندی در کشور درباره نقش آموزش و ارتقای سلامت، تصریح کرد: روند پیری جوامع یکی از مشکلاتی است که تقریبا اکثر کشورهای دنیا با آن روبرو هستند. تعداد سالمندان در سال‌های آتی از تعداد کودکان بیشتر خواهد شد که همین سبب کاهش نیروی کار و تولید کشورها می‌شود که این امر هم مشکلات دیگری به همراه دارد. کشورهای مختلف اکنون سعی می‌کنند تا با برنامه‌های مختلف جامعه خود را به سمت فرزندآوری سوق دهند و برخی کشورها تا حدی در این برنامه موفقیت‌هایی کسب کرده‌اند. کشور ما هم در این فرایند جهانی قرار دارد و باید سیاست‌مداران و دولتمردان شرایطی را فراهم کنند که فرزندآوری در ایران ترویج شود. البته در عین حفظ یک جامعه جوان باید مراقب سلامت سالمندان نیز باشیم./ایسنا کرمانشاه