اوتیسم یک اختلال رشدی است که بر بسیاری از بخش‌های مغز تأثیر می‌گذارد. کودکان مبتلا به این اختلال با مشکلاتی در برقراری ارتباط با دیگران، صحبت کردن و حتی حرکت مواجه هستند. علائم این بیماری معمولاً قبل از سه سالگی آشکار می‌شود و در برخی موارد باعث ایجاد تنش در محیط‌های اجتماعی می‌شود. شدت علائم اوتیسم در کودکان مختلف متفاوت است و به همین دلیل، به سه سطح تقسیم می‌شود. سطح اول نیاز به نظارت و حمایت دارد و با تغییرات محیطی به سختی سازگار می‌شود. سطح دوم انعطاف‌ناپذیری بیشتری دارد و سطح سوم نیاز به نظارت و حمایت شدید دارد که باعث می‌شود کودکان در تمامی جنبه‌های زندگی با مشکلات زیادی روبه‌رو باشند.

با توجه به افزایش شیوع اوتیسم و نیاز به بهبود کیفیت زندگی کودکان مبتلا، تحقیقات زیادی درباره روش‌های مؤثر برای کاهش شدت علائم این اختلال انجام شده است. برخی از درمان‌ها متمرکز بر بهبود تعاملات اجتماعی و ارتباطی کودکان هستند که یکی از آن‌ها بازی درمانی است. بازی به عنوان یک فعالیت طبیعی و جذاب برای کودکان، نقش مهمی در کاهش تنش‌های ناشی از اوتیسم دارد و به کودکان کمک می‌کند تا با استفاده از محیط اطرافشان و تجربه طبیعت، علائم این اختلال را کاهش دهند.

در همین راستا، سحر صفرزاده، استادیار گروه روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، به همراه چند تن از همکارانش، تحقیقی را با هدف بررسی اثربخشی دو روش درمانی بر علائم کودکان اوتیسم انجام دادند. این محققان دو روش بازی درمانی موسوم به «فلورتایم» و «تحلیل رفتار کاربردی» را برای کاهش شدت علائم اوتیسم در کودکان مورد بررسی قرار دادند.

در این مطالعه که در مرکز اوتیسم «گل‌های بهشت» شهر قم انجام شده است، ۴۵ کودک مبتلا به اوتیسم مورد بررسی قرار گرفتند. بدین منظور،کودکان به صورت تصادفی به سه گروه تقسیم شدند: گروه اول تحت درمان با روش تحلیل رفتار کاربردی، گروه دوم تحت درمان با بازی درمانی فلورتایم و گروه سوم به عنوان گروه کنترل هیچ درمانی دریافت نکردند. هر دو گروه درمانی به مدت ۲۳ جلسه ۲۰ دقیقه‌ای تحت نظر بودند. ابزارهای مورد استفاده شامل پرسشنامه‌های استاندارد برای ارزیابی علائم اوتیسم و بررسی مؤلفه‌های ارتباط، حرکات کلیشه‌ای و تعامل اجتماعی کودکان بود.

یافته‌های این پژوهش نشان دادند که هر دو روش بازی درمانی فلورتایم و تحلیل رفتار کاربردی باعث کاهش علائم اوتیسم در کودکان شدند. به عبارتی، هر دو روش به طور مؤثری توانستند شدت علائم اوتیسم را کاهش دهند، اما هیچ‌یک از آن‌ها بر دیگری برتری خاصی نداشت.

در ادامه، نتایج این پژوهش حاکی از آن هستند که این دو شیوه درمانی نه تنها در طول دوره اجرا، بلکه تا دو ماه پس از پایان دوره نیز باعث کاهش معنادار و قابل توجهی در علائم اوتیسم شدند.

یکی از یافته‌های کلیدی این پژوهش نشان داد که تحلیل رفتار کاربردی نه تنها در بهبود رفتارهای کودکان مؤثر است، بلکه به بهبود رشد عصبی و انعطاف‌پذیری مغزی نیز کمک می‌کند. این امر به کودکان اجازه می‌دهد تا توانایی‌های ارتباطی و اجتماعی خود را تقویت کرده و با چالش‌های روزمره بهتر کنار بیایند.

همچنین، بازی درمانی فلورتایم به دلیل ماهیت جذاب و طبیعی خود برای کودکان، باعث شد که کودکان با انگیزه بیشتری در جلسات درمانی شرکت کنند و ارتباطات اجتماعی بهتری برقرار کنند.

نتایج این پژوهش اهمیت توجه به روش‌های درمانی متنوع برای بهبود کیفیت زندگی کودکان مبتلا به اوتیسم را برجسته می‌کند. از آنجا که اوتیسم یک اختلال پیچیده است و تاکنون درمان قطعی برای آن معرفی نشده است، استفاده از رویکردهای مختلف مانند تحلیل رفتار کاربردی و بازی درمانی فلورتایم می‌تواند به بهبود علائم و افزایش مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی این کودکان کمک کند.

شایان ذکر است این نتایج علمی در نشریه «پژوهش توانبخشی در پرستاری» وابسته به انجمن علمی پرستاری ایران منتشر شده اند. این نشریه به پژوهش‌های مهم در زمینه توانبخشی و روش‌های نوین درمانی برای بهبود کیفیت زندگی افراد می‌پردازد و با ارائه این تحقیق، نشان داده است که چگونه می‌توان از بازی درمانی و تحلیل رفتار برای کمک به کودکان مبتلا به اوتیسم استفاده کرد.