نا، بیماری‌های پریودنتال یا همان مشکلات مربوط به لثه و بافت‌های نگه‌دارنده دندان، یکی از اصلی‌ترین دلایل از دست رفتن دندان‌ها در بزرگسالان به شمار می‌آیند. این بیماری‌ها تنها محدود به دهان نیستند و تحقیقات نشان داده‌اند که می‌توانند با بیماری‌های جدی دیگری مانند بیماری‌های قلبی، دیابت، مشکلات تنفسی، آرتریت روماتوئید، اضافه‌وزن و حتی برخی انواع سرطان در ارتباط باشند. در سال‌های اخیر، توجه پژوهشگران به ارتباط احتمالی این بیماری‌ها با اختلالات خواب نیز جلب شده است. خواب شبانه خوب به اندازه تغذیه سالم و ورزش اهمیت دارد، اما زندگی پرتنش و الگوی زندگی مدرن باعث کاهش میانگین ساعات خواب در جوامع مختلف شده است. این کاهش خواب، نه تنها توانایی ذهنی و جسمی افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد بلکه می‌تواند عاملی برای تشدید بیماری‌های دهان و دندان نیز باشد.

از میانه دهه ۱۹۷۰ تاکنون، میانگین ساعات خواب انسان‌ها در جهان کاهش یافته و اکنون بسیاری از افراد کمتر از هفت ساعت در شب می‌خوابند. این تغییر، بر عملکردهای مهم بدن از جمله یادگیری، حافظه، ترمیم بافت‌ها، رشد مغز، تنظیم هورمون‌ها و حتی سلامت روان اثر منفی گذاشته است. به‌ویژه خواب ناکافی با افزایش هورمون‌های استرس، اختلال در متابولیسم قند و افزایش التهاب در بدن همراه است.

مطالعات حیوانی نشان داده‌اند که محرومیت از خواب می‌تواند به تحلیل استخوان‌های اطراف دندان و التهاب لثه منجر شود. برخی تحقیقات نیز ارتباط میان خواب ضعیف و بروز بیماری‌های لثه را تأیید کرده‌اند، هرچند در برخی مطالعات دیگر این رابطه معنادار گزارش نشده است. همین اختلاف‌نظرها موجب شده پژوهش‌های تازه‌ای برای روشن‌تر شدن این موضوع انجام شوند.

در این رابطه، احسان رفیعی، استادیار گروه پریودانتیکس دانشکده دندانپزشکی واحد اصفهان (خوراسگان) دانشگاه آزاد اسلامی، به همراه دو همکار دانشگاهی خود پژوهشی را انجام دادند. آنها به بررسی ارتباط میان کیفیت خواب و بیماری‌های پریودنتال پرداختند و تلاش کردند به پرسشی پاسخ دهند که تاکنون در ایران بررسی مستقلی درباره آن صورت نگرفته بود.

برای اجرای این تحقیق، دو گروه شامل ۴۰ نفر بیمار مبتلا به بیماری پریودنتال و ۴۰ نفر بدون این بیماری از میان مراجعه‌کنندگان دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد اصفهان انتخاب شدند. ابتدا معاینات دقیق دندان‌پزشکی شامل بررسی شاخص‌های لثه‌ای، عمق پاکت‌های لثه و میزان چسبندگی بافت‌های اطراف دندان روی بیماران انجام شد. سپس، همه افراد شرکت‌کننده پرسش‌نامه‌ای استاندارد درباره کیفیت خواب و همچنین پرسش‌نامه‌ای دیگر درباره افسردگی، اضطراب و استرس را تکمیل کردند. داده‌های به‌دست‌آمده با استفاده از روش‌های آماری معتبر تحلیل شد تا مشخص شود آیا میان کیفیت خواب و بیماری‌های لثه رابطه‌ای وجود دارد یا خیر.

نتایج این بررسی نشان می‌دهند که کیفیت خواب در بیماران مبتلا به بیماری‌های پریودنتال به‌طور معنادار و قابل توجهی پایین‌تر از افراد سالم است. این موضوع در گروه‌های سنی و شرایط شغلی مختلف نیز دیده شد، به‌گونه‌ای که مبتلایان به بیماری لثه، صرف‌نظر از سن یا وضعیت کاری، کیفیت خواب ضعیف‌تری داشتند.

به بیان ساده‌تر، این پژوهش نشان داد که مشکلات لثه و خواب نامناسب می‌توانند هم‌زمان در یک فرد وجود داشته باشند و هر کدام دیگری را تحت تأثیر قرار دهد. به این ترتیب، درمان بیماری لثه می‌تواند در بهبود خواب فرد اثرگذار باشد و بالعکس، توجه به بهداشت خواب می‌تواند روند درمان بیماری‌های دهان را تسهیل کند.

یافته‌های این تحقیق که در «فصلنامه دانشکده پزشکی اصفهان» وابسته به دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی–درمانی استان اصفهان انتشار یافته‌اند، از آن جهت مهم هستند که نخستین بار در ایران چنین ارتباطی بررسی شده است. پژوهش‌های پیشین در سایر کشورها نیز نشان داده بودند که خواب ناکافی می‌تواند با التهاب لثه و بیماری‌های دهان ارتباط داشته باشد. برای مثال، برخی محققان معتقدند کمبود خواب یکی از عوامل سبک زندگی است که در پیشرفت بیماری پریودنتال نقش دارد.

همچنین در بررسی‌های بین‌المللی دیده شده که افرادی با مشکلات خواب، بیشتر دچار التهاب لثه و جرم دندانی می‌شوند. مطالعه حاضر با همسویی با این نتایج نشان داد که توجه به سلامت خواب باید بخشی از مراقبت‌های دندان‌پزشکی باشد.

البته پژوهشگران این مطالعه به برخی محدودیت‌ها نیز اشاره کردند. از جمله تعداد نسبتاً کم شرکت‌کنندگان و شرایط خاص دوران همه‌گیری کرونا که بر روند همکاری بیماران اثر گذاشته بود. به همین دلیل پیشنهاد شده است در آینده پژوهش‌های گسترده‌تر با نمونه‌های بیشتر انجام گیرد تا بتوان تصویر دقیق‌تری از این ارتباط به دست آورد.